Cơ cấu dân số là gì? Đặc trưng và phân loại cơ cấu dân số?

Dân số là một trong những yếu tố ảnh hưởng mạnh mẽ tới tăng trưởng kinh tế, biến đổi xã hội đất nước, nó sở hữu tầm trọng yếu hàng đầu đối với kinh tế – chính trị của một quốc gia. Đây vừa là lực lượng lao động vừa là người tiêu tiêu dùng trong xã hội. Hàng năm những quốc gia luôn tổ chức những cuộc khảo sát dân số, xoay quanh những vận động của dân số, trong đó sở hữu cơ cấu dân số. Nghiên cứu về cơ cấu dân số giúp những nhà quản lí sở hữu thể thấy nhận diện rõ bức tranh dân số của quốc gia đang diễn tiến như thế nào để sở hữu những định xu thế dân số phù hợp vừa phát triển kinh tế bền vững và đảm bảo giáo dục, an sinh xã hội.

Luật sư tư vấn luật trực tuyến miễn phí qua tổng đài: 1900.6568

một. Cơ cấu dân số là gì?

Trong Tài liệu dân số học- Tổng cục dân số kế hoạch hóa gia đình, của tác giả PGS.TS Vũ Thị Thuyền & TS. Lưu Bích Ngọc, Cơ cấu dân số được giải thích là sự phân chia tổng số dân của một vùng thành những nhóm theo một hay nhiều tiêu thức (mỗi một tiêu thức là một đặc trưng nhân khẩu học nào đó). Cách định nghĩa này cũng được sử dụng phổ biến và xem nó như một cách giải thích điển hình lúc nhắc về cơ cấu dân số.

2. Đặc trưng của cơ cấu dân số:

Cơ cấu dân số là sự phân chia tổng dân số của một nước hay một khu vực thành những nhóm hay những bộ phận theo một hay nhiều tiêu thức đặc trưng nào đó. Điều đó sở hữu nghĩa là, cơ cấu dân số phải phản ánh được mối quan hệ giữa nhiều yếu tố và được tính toán một cách kỹ lưỡng thông qua những kỹ thuật cụ thể. Cơ cấu dân số thường được biểu thị qua biểu đồ và tính theo tỷ lệ phần trăm (%).

3. Phân loại cơ cấu dân số:

Trong những loại cơ cấu dân số, cơ cấu tuổi và cơ cấu giới tính là trọng yếu nhất, vì cơ cấu theo tuổi và giới tính là những đặc tính trọng yếu của bất kỳ nhóm dân số nào, nó ảnh hưởng tới mức sinh, mức chết, di dân trong nước và quốc tế, tình trạng hôn nhân, lực lượng lao động, thu nhập quốc dân thuần túy, kế hoạch phát triển giáo dục và an sinh xã hội.

– Về cơ cấu tuổi:

Cơ cấu tuổi của dân số là sự phân bố của những người ở nhiều độ tuổi khác nhau.( những nhóm dưới tuổi lao động (0-14), trong tuổi lao động (15-60), và trên tuổi lao động (từ 60 trở lên)… rồi tính tỷ trọng dân số của từng độ tuổi hay nhóm tuổi trong tổng số dân). Đây là một công cụ hữu ích cho những nhà khoa học xã hội, những chuyên gia y tế và chăm sóc sức khỏe cùng đồng, những nhà phân tích chính sách và những nhà hoạch định chính sách vì nó minh họa những xu hướng dân số như tỷ lệ sinh và tử vong.

Cách tính tuổi cũng khác nhau giữa một số quốc gia, ví dụ như những nước châu Á tính tuổi theo lịch âm và sở hữu thể tính cả tuổi từ lúc bào thai (tuổi mụ), trong lúc đó những nước phương Tây tính tuổi theo lịch dương và tính tuổi tròn. Theo hai cách tính này, tuổi của một người sở hữu thể chênh nhau một-2 tuổi nếu được tính theo cách khác nhau. Thống nhất điều này, Liên Hợp quốc đã thống nhất tính tuổi theo dương lịch để tính tuổi trong những tổng khảo sát dân số của những quốc gia.

sở hữu một sự ko giống nhau đáng kể về cơ cấu tuổi giữa những nước phát triển và những nước đang phát triển. những nước phát triển thường sở hữu dân số già hơn những nước Đang phát triển, tuy nhiên vận tốc già hoá dân số ở những nước đang phát triển sẽ diễn ra nhanh hơn những nước phát triển do hậu quả của “bùng nổ trẻ em” giai đoạn trước.

Một phần lớn dân số trong độ tuổi lao động được coi là cần thiết để duy trì sự ổn định và tiến bộ về kinh tế và xã hội. Và vì một tỷ lệ dân số trẻ hơn và cao tuổi hơn thường làm việc nên hai nhóm này được coi là ‘những người phụ thuộc’ trong những mô tả nhân khẩu học. Một phần lớn những người ‘phụ thuộc’ về kinh tế so với những người trong độ tuổi lao động sở hữu thể sở hữu những tác động tiêu cực tới năng suất lao động, hình thành vốn và tỷ lệ tiết kiệm.

Xem thêm: Cơ cấu dân số vàng là gì? Đặc điểm, khó khăn và giải pháp kinh tế?

những nhà nhân khẩu học thể hiện tỷ trọng của những nhóm tuổi phụ thuộc bằng cách sử dụng một số liệu được gọi là ‘tỷ số phụ thuộc theo tuổi’. Chỉ số này đo lường tỷ lệ giữa ‘người phụ thuộc’ (tổng số trẻ và già) với dân số trong độ tuổi lao động (từ 15 tới 64 tuổi).

Việt Nam đang bước vào giai đoạn sở hữu cơ cấu dân số vàng, sở hữu nghĩa là giai đoạn tỷ số phụ thuộc chung giảm xuống dưới hoặc bằng 50%, dân số trong độ tuổi lao động tăng lên, hai người trong tuổi lao động chỉ phải nuôi ít hơn một người ăn theo, với điều kiện là phải tạo đủ việc làm cho những người trong tuổi lao động thì mới tận dụng được cơ hội dân số vàng.

Theo dự báo của Liên Hợp Quốc thì Việt Nam sở hữu cơ cấu dân số vàng kéo dài từ năm 2010 cho tới năm 2040. Đây vừa là cơ hội vừa là  thách thức lớn đối với nước ta trong giai đoạn hiện nay, vì song song với cơ hội dân số, Việt Nam đang đối mặt với già hoá dân số.

– Về cơ cấu giới tính: Cơ cấu dân số giới tỉnh biểu thị cho mối quan hệ giữa nam và nữ trong tổng số dân cư tại một vùng lãnh thổ nhất định.

Một chỉ tiêu trọng yếu được sử dụng đo lường cơ cấu giới tính là tỷ số giới tính (sex ratio), là tỷ số giữa dân số nam và dân số nữ trong cùng tổng thể dân số tại một thời điểm nhất định, so với dân số chuẩn 100 người.

Tỷ số giới tính sở hữu thể được tính cho từng độ tuổi, nhóm tuổi cụ thể. Tỷ số giới tính chứa đựng những thông tin trọng yếu phản ánh về mức sinh và mức chết và di dân trong dân số. Tỷ số giới tính luôn dao động trong khoảng 95 đên 105, bất kỳ mọi sự thay đổi nào ngoài giới hạn trên đều được coi là sở hữu sự bất thường.

Tỷ lệ giới tính lúc sinh đối với hầu hết những nước thường xấp xỉ một,05 nghĩa là cứ 100 bé gái được sinh ra thì sở hữu 105 nam tương ứng cũng được sinh ra. Thường tỷ số này giao động trong khoảng 101-105. Tỷ số này sở hữu sự ko giống nhau mang tính chất tự nhiên đối với số sắc ộc, ví dụ tỷ số giới tính lúc ra của người da trắng cao hơn người da đen. Tỷ số giới tính lúc sinh sở hữu thể thay đổi khác với mức tự nhiên do nguyên nhân lựa mua giới tính- một vấn đề mà một số những quốc gia Châu Á như Trung Quốc và Việt Nam đang gặp phải, do sự phát triển của những kỹ thuật tiên tiến sàng lọc trước lúc sinh, như việc xét nghiệm nước ối hay siêu âm chuẩn đoán giới tính thai nhi hay phân tách tinh trung, tính ngày rụng trứng để thị tinh được giới tính theo ý muốn.

Cơ cấu tuổi, giới tính chịu ảnh hưởng trực tiếp từ những biến động dân số như sinh, chết và di dân và thông qua những yếu tố dân số này chịu tác động của những yếu tố tự nhiên và kinh tế xã hội và chính sách khác. Ngược lại, bản thân cơ cấu tuổi và giới tính đóng vai trò là những biến độc lập tác động tới những quá trình dân số và kinh tế xã hội.

Xem thêm: Mật độ dân số là gì? Công thức và cách tính mật độ dân số?

Nếu mức sinh cao và duy trì trong một thời gian sẽ dẫn tới cơ cấu dân số trẻ và ngược lại, mức sinh giảm và ở mức thấp liên tục nhiều năm sẽ dẫn tới hiện tượng già hoá dân số. Trong một thời kỳ, nếu mức chết, vì một nguyên do nào đó tập trung vào một giới tính hay nhóm tuổi nhất định sẽ tạo nên sự thay đổi trong cơ cấu tuổi và giới tính, tuổi thọ trung bình của nữ thường cao hơn nam giới cũng ảnh hưởng tới tỷ số giới tính.

Trong lúc những yếu tố như mức sinh, mức chết tác động làm thay đổi cơ cấu dân số trên phạm vi cả nước thì di dân hầu hết làm thay đổi cơ cấu dân số của từng vùng. Di dân thường xuất phát từ phân giá trị động xã hội theo vùng. Sự phân giá trị động theo vùng lại sở hữu những đặc điểm về ngành nghề khác nhau, yêu cầu về lao động vì vậy cũng khác nhau. Vì vậy, những vùng với những trung tâm phát triển những ngành nghề lĩnh vực khác nhau sẽ thu hút những nhóm lao động khác nhau, khiến cho thay đổi cơ cấu tuổi, giới tính, nghề nghiệp, trình độ của vùng.

Những hiểu biết về cơ cấu tuổi và giới tính của dân số đóng vai trò trọng yếu trong việc lập kế hoạch phát triển dân số và kinh tế xã hội thông qua việc nắm bắt tốt hơn những hiện tượng dân số, kinh tế xã hội đang và sẽ diễn ra.

lúc nghiên cứu cơ cấu dân số, ngoài tuổi và giới tính, một số khía cạnh khác, những khía cạnh này góp phần trở thành những đặc điểm hầu hết của dân số. Vì vậy, sau lúc xem xét cơ cấu tuổi và giới tính của dân số, chúng ta sẽ xem xét tiếp những cơ cấu trọng yếu khác của dân số. Đó là sự phân chia dân số theo những tiêu chí như tình trạng hôn nhân, trình độ học vấn, giáo dục, trình độ chuyên môn kỹ thuật, nghề nghiệp, theo những loại hoạt động và những thành phần kinh tế. những loại cơ cấu dân số này thường được phân tích kết hợp với cơ cấu dân số theo tuổi và giới tính, cho phép hiểu sâu hơn về số lượng và chất lượng dân số.